จิต

Dhamma Daily : จิต มีความหมายอย่างไร

Dhamma Daily : จิต มีความหมายอย่างไร

จิต มีความหมายอย่างไร ช่วยอธิบายความรู้สึกของจิต

พระอาจารย์มานพ อุปสโม ตอบปัญหานี้ว่า จิต คือ ความรู้สึกที่เกิดขึ้นในทวารทั้ง 6 คือ รับรู้ผ่านตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ รู้สึกในความเย็น ร้อน อ่อน แข็ง หย่อน ตึงบนร่างกาย การนึกคิดโดยตรงก็เป็นจิต เมื่อดูความรู้สึกตรงนี้ก็จะเห็นความเป็นจริง เรียกว่าวิปัสสนา ทำให้เกิดปัญญา

อาจารย์ ดร.สนอง วรอุไร อธิบายถึงเรื่องของจิตด้วยว่า สมองกับจิตเป็นคนละอย่างกัน จิตเป็นนามธรรม เป็นพลังงาน แต่สมองเป็นรูปธรรม มีเซลล์สมองที่นักวิทยาศาสตร์ปัจจุบัน ค้นพบว่ามีอยู่อย่างน้อย 14 รูปแบบ ซึ่งทำงานต่างหน้าที่กัน บางชนิดทำหน้าที่จำ บางชนิดทำหน้าที่คิด บางชนิดทำหน้าที่พูด เป็นต้น

มีคำถามต่อว่า สมองเป็นเครื่องมือของจิต ถ้าจิตไม่สั่ง สมองก็ทำงานไม่ได้ เหมือนเครื่องคอมพิวเตอร์ซึ่งจะทำงานได้ก็ต่อเมื่อมีคนสั่ง แล้วถ้าเรามีจิต แต่ไม่มีสมองล่ะคะ เราจะคิดได้ไหม
อาจารย์ ดร.สนองตอบว่า ไม่ได้ เหมือนอรูปพรหมนั่นไง มีแต่จิต ไม่มีร่างกาย จึงมีชีวิตอยู่แบบไม่มีปฏิสัมพันธ์ระหว่างรูปกับนาม ได้แต่นิ่งสงบเสวยฌานสุขอยู่อย่างนั้นไปจนกว่าจะสิ้นอายุขัย ทำอย่างอื่นไม่ได้เลย

นอกจากคิดแล้ว จิตมีหน้าที่ทำอะไร

คำตอบคือ จิตมีงานอยู่ 4 อย่าง ได้แก่ รู้สึก (เวทนา) จำ (สัญญา) คิด (สังขาร) และรับรู้ (วิญญาณ) ซึ่งในแต่ละขณะจิต คือแต่ละครั้งที่จิตเกิด – ดับนั้น จิตจะทำหน้าที่ได้เพียงอย่างเดียวเท่านั้น ซึ่งหน้าที่ของจิตก็คือ รับสิ่งกระทบเข้ามาปรุงเป็นอารมณ์ แล้วสั่งสมไว้ในจิต ขณะที่เราตื่นจิตจะทำงาน เกิด – ดับ ๆ อย่างนี้ตลอดเวลา อะไรเข้ากระทบ จิตก็จะรับมาปรุงเป็นอารมณ์ ถ้าสิ่งกระทบดี อารมณ์ก็ดี ถ้าสิ่งกระทบไม่ดี อารมณ์ก็ไม่ดี

การรับรู้สิ่งต่าง ๆ คือ วิญญาณ เมื่อรับรู้แล้วหากเราคิดปรุงแต่งต่อเนื่อง เช่น เมื่อเห็นภาพดอกบัวตองทางโทรทัศน์แล้วจึงคิดต่อว่า อยากจะไปดูดอกบัวตองบาน หรือคิดภาพตัวเองท่ามกลางดอกบัวตอง การคิดต่อเนื่องเช่นนี้ คือ สังขาร ส่วนความรู้สึกที่เกิดขึ้น ได้แก่ รู้สึกพอใจ รู้สึกไม่พอใจ หรือรู้สึกเฉย ๆ ก็คือ เวทนา ซึ่งอารมณ์ทั้งหมดที่เกิดขึ้นนั้นจะได้รับเข้าสั่งสมไว้ในจิต คือ สัญญา

ดังนั้นจิตจะสะสมสิ่งใด ย่อมขึ้นอยู่กับการฝึกฝนจิตนั่นเอง

 

หากผู้อ่านมีปัญหาหนักใจ ต้องการคำแนะนำแฝงด้วยแนวคิดทางธรรม สามารถส่งคำถามมาได้ที่ Secret Magazine (Thailand)


บทความน่าสนใจ

เจริญจิตตภาวนาถวายในหลวง และรับฟังพระธรรมเทศนา

Q: มีเรื่องผิดใจกับคนบ้านติดกัน ต้องอยู่แบบเสียสุขภาพจิต ควรทำอย่างไรดี

สั่งจิตให้ ปรากฎการณ์ที่อธิบายได้ทางวิทยาศาสตร์

ผมเป็น จิตอาสา ไม่ใช่ขาโหด! เรื่องเล่ายิ้มๆ ของกลุ่มนักศึกษาช่วยสังคม

สงบเย็น เป็นประโยชน์ ด้วยวิถีชีวจิต กับเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์


 

© COPYRIGHT 2024 Amarin Corporations Public Company Limited.