รู้ทันความคิด… ฝึกสติในขณะปัจจุบัน
ความคิดในบางครั้งก็เป็นสิ่งที่ไวจนเราแทบจะจับมันไม่ทัน หรือรู้ไม่ทันความคิดที่แล่นออกไป โดยการ ฝึกสติในขณะปัจจุบัน จึงเป็นสิ่งที่ดี เพราะทำให้เราทันความคิด
ชีวิตเราทุกคนย่อมเคยผ่านความทุกข์ และถ้ามองย้อนกลับไปหลายครั้งเราผ่านมาได้เพราะกำลังใจและความเข้าใจจากคนรอบข้าง แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดคือสติของเราเองเพราะไม่มีใครที่จะอยู่กับเราได้ตลอดเวลา
การมีสติหรือ “Mindfulness” คือการรู้กายรู้ใจ การอยู่กับปัจจุบันอย่างที่มันเป็น โดยไม่ตัดสิน ไม่ปรุงแต่ง เพียงแค่รู้ยอมรับและเข้าใจ การฝึกสติทำได้ง่ายๆโดยการอยู่กับลมหายใจเข้าออก เมื่อเผลอไปคิดก็แค่รู้ ไม่โกรธ ไม่ตัดสิน ไม่เพ่งโทษ เมื่อรู้สึกตัวก็กลับมาอยู่กับลมหายใจเข้าออกเช่นเดิม
เมื่อเราสงบ ความกังวล ความกดดัน และความเครียดจะค่อยๆลดลงและจะเห็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามสภาพความเป็นจริง เพราะความคิดจะไม่ปรุงแต่งด้วยอารมณ์ ความโกรธ ความเกลียดหรือความกลัว ถึงแม้การฝึกสติจะเป็นหัวใจสำคัญของศาสนาพุทธแต่จริงๆ แล้วการฝึกสติเป็นสากลคนทุกชาติทุกภาษาสามารถฝึกได้แม้จะไม่ได้เป็นพุทธศาสนิกชนก็ตาม
ในสาขาจิตวิทยาคลีนิกนั้นได้มีการนำการฝึกสติมาใช้เป็นส่วนหนึ่งในการบำบัดคนไข้มานานกว่าสามสิบปีแล้ว นักจิตวิทยาชาวตะวันตกได้ผสมผสานแนวทางการรักษาทั้งแบบตะวันตกและแบบตะวันออกไว้ด้วยกันอย่างลงตัว ซึ่งรวมถึง การนั่งสมาธิ การฝึกโยคะ การมีจุดมุ่งหมายในชีวิตและการเข้าใจตนเอง ( Self-Awareness)
งานวิจัยในเรื่องนี้ที่ถูกอ้างอิงเสมอคืองานของ Dr. Richard Davidson ซึ่งศึกษาเปรียบเทียบความเปลี่ยนแปลงของสมองระหว่างการนั่งสมาธิของพระธิเบต และนักศึกษาที่ฝึกนั่งสมาธิมาหนึ่งอาทิตย์
การวัดคลื่นสมองเริ่มตั้งแต่ก่อนการทำสมาธิ โดยอาศัยเครื่อง EEG – Electroencephalogram machines เพื่อวัดระดับคลื่นแกมมา รวมไปถึงการทำงานของสมองส่วนที่ควบคุมด้านความรู้สึก จิตใจ ความทรงจำ การเรียนรู้และการเข้าใจ
การวิจัยแสดงให้เห็นว่า พระภิกษุมีคลื่นสมองแกมมาในระดับสูงกว่ากลุ่มนักศึกษาแม้ในภาวะปกติ และความแตกต่างยิ่งมีมากขึ้นในระหว่างการนั่งสมาธิ สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่าสมองได้มีการพัฒนาอย่างถาวรหากได้ฝึกทำสมาธิติดต่อกันมาเป็นเวลานาน โดยผลการวิจัยยังแสดงให้เห็นด้วยว่าการฝึกสติและนั่งสมาธิ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในระบบประสาทของสมองซึ่งมีผลทำให้ความจำ ความคิดและการตัดสินใจดีขึ้น
อย่างไรก็ตามยังคงต้องศึกษาเพิ่มเติมต่อไปว่า การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นเป็นผลของการนั่งสมาธิหรือว่าเกิดจากความแตกต่างของอายุและปัจจัยแวดล้อมต่างๆ ของกลุ่มคนที่ใช้ศึกษาหรือไม่
ในฝั่งประเทศตะวันตก การฝึกสติไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในเรื่องของศาสนาเท่านั้น แต่เป็นสิ่งที่อยู่ในชีวิตประจำวัน แม้แต่บริษัทชั้นนำอย่าง Google ก็มีอบรมด้านการฝึกสติสำหรับพนักงานมาตั้งแต่ปี 2007 ผู้ริเริ่มหลักสูตรนี้คือ Mr.Chade-Meng Tan วิศวกรเชื้อสายสิงคโปร์ผู้ผันตนเองจากวิศวกรคอมพิวเตอร์มาเป็นฝ่ายบุคคล โปรแกรมฝึกอบรมนี้มีชื่อว่า “Search inside yourself” ควาามเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัดจากโปรแกรมคือพนักงานมีความคิดสร้างสรรค์ มีประสิทธิภาพในการทำงาน หัวเราะง่ายขึ้น และมีความสุขมากขึ้น โปรแกรมนี้ประสบความสำเร็จเป็นอย่างมากและมีการอบรมมาจนถึงปัจจุบัน อีกทั้งยังแพร่หลายและมีการนำไปใช้ในองค์กรชั้นนำอื่น ๆ ด้วย
นอกจากการนั่งสมาธิเราสามารถฝึกสติได้จากกิจวัตรประจำวันธรรมดา ๆ อย่างการดื่มชาพร้อมกับการรับรู้รสชาติของชาอย่างแท้จริง การเดินพร้อมกับการรับรู้การเคลื่อนไหวของร่างกาย การทำงานที่ซับซ้อนแต่ไม่ใช้ความคิดมากนัก เช่น การวาดรูป การเขียนไดอารี่ การปลูกต้นไม้ หรือเล่นกีฬาเป็นต้น กิจกรรมเหล่านี้ทำให้ความคิดสงบและจดจ่อกับสิ่งที่กำลังทำ ณ ปัจจุบัน หรือแม้แต่การให้ความช่วยเหลือคนอื่นในเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ อย่างพาคนตาบอดข้ามถนน เล่นเลโก้กับเด็กๆ ช่วยรับโทรศัพท์และจดโน้ตให้เพื่อนร่วมงานที่ไม่อยู่ที่โต๊ะ สิ่งเหล่านี้ทำให้เราออกจากความคิดฟุ้งซ่าน การหมกมุ่นกับตนเองและใส่ใจคนอื่นมากขึ้น เมื่อจิตใจสงบความคิดไร้สาระต่าง ๆ ก็จะค่อย ๆ ลดลง
การฝึกสติทำให้เรายอมรับสิ่งที่เกิดขึ้นไม่ว่าจะดีหรือไม่ดีอย่างเข้าใจและไม่ยึดติด แม้ความทุกข์เหล่านั้นจะไม่ได้หายไปไหน แต่อย่างน้อยก็ทำให้เรารับมือและแก้ปัญหาต่าง ๆ โดยใช้อารมณ์น้อยลงและมีเหตุผลมากขึ้น การฝึกสติทำให้เข้าใจว่าบางทีเราก็ต้องผ่านความเจ็บปวด เพื่อจะเติบโตและเรียนรู้ที่จะปล่อยวางสิ่งที่ทำให้เกิดทุกข์เพื่อที่จะมีความสุข ณ ขณะปัจจุบัน
ผู้เขียน : ปาริชาต พัฒนพิบูลย์พงษ์
ภาพ :
บทความน่าสนใจ
พลังแห่งสติ แมค – จุฑาทิพย์ ติยะวัชรพงศ์ บริษัทแอลเอ อี - ไรด์ (ประเทศไทย)
เจ้าชายแฮร์รี่ทรงสนับสนุนให้ ฝึกเจริญสติ ในกองทัพ
อานาปานสติ แบบฉบับ ท่านพ่อลี ธัมมธโร
