ความอ้วน ในมุมของแพทย์แผนจีน ส่วนใหญ่มาจากพื้นฐานร่างกายเสียสมดุล คือ ภาวะพลังพร่อง หรือภาวะหยางพร่อง (ร่างกายเย็นพลังความร้อนที่ให้ความอบอุ่นและการเผาผลาญร่างกายน้อยลง) ทำให้มีการตกค้างของน้ำและอาหาร เกิดการสะสมเป็นเสมหะน้ำและความชื้น นาน ๆ เข้าตามมาด้วยภาวะเลือดอุดกั้นและเกิดความร้อนไปรบกวนระบบการไหลเวียนของพลังลมปราณกระทบถึงอวัยวะภายใน ทำให้เกิดโรคต่าง ๆ ตามมามากมาย
การแบ่งประเภทความอ้วนที่พบบ่อยแบบแพทย์แผนจีน
- คนอ้วนที่เกิดจากอวัยวะม้ามหรือระบบย่อยและดูดซึมมีปัญหา อันเนื่องมากจากความอ่อนแอของอวัยวะม้าม (ม้ามในความหมายของการแพทย์จีน หมายถึง ระบบย่อยและดูดซึมอาหาร) หรือการกินอาหารที่มีฤทธิ์เย็นมากเกินไป หรือกินอาหารไม่เหมาะสม เช่น ไม่กินมื้อเช้า กินหนัก มื้อดึก กินมากเกินไป หิวแล้วไม่กิน ทำให้การทำงานของทางเดินอาหารแปรปวนนานเข้าการย่อยและดูดซึมอาหารไม่สมบูรณ์มีการตกค้างของอาหารของเหลว จะทำให้มีภาวะอ้วนแบบท้องโต ตัวหนัก หัวตื้อ แน่นหน้าอก มีเสมหะ
- คนอ้วนที่เกิดจากอวัยวะไตอ่อนแอจะมีลักษณะแขนขาเย็น หนักหรือบวมช่วงล่าง ปัสสาวะบ่อยกลางคืน เมื่อยเข่า ขาอ่อนแรง โรคมักพัฒนาต่อเนื่องจากอวัยวะม้ามอ่อนแอ
- คนอ้วนบางคนกินเก่ง หิวง่าย ตัวแน่น ขี้ร้อน หงุดหงิด แสบท้องเวลาหิว ปากแห้ง คอขม คนอ้วนกลุ่มนี้กระเพาะอาหารผลิตน้ำย่อยมากผิดปกติเนื่อจากไฟของกระเพาะอาหารมากเกินไป
หลักการรักษาโรคอ้วนและการเลือกใช้อาหารสมุนไพร
ต้องแยกแยะว่าเป็นโรคอ้วนประเภทไหน ผู้ป่วยทุกรายไม่จำเป็นต้องเน้นหนักที่การใช้ยาขับน้ำหรือยาระบาย แต่ควรพิจารณาการเสริมบำรุงม้ามหรือไตร่วมกับวิธีการขับน้ำ กระตุ้นการเคลื่อนไหวกระเพาะอาหารและลำไส้ สลายสิ่งตกค้าง สลายเลือดอุดกั้น และการขับความร้อนระบายของเสีย ควบคู่กันไปตามสภาพร่างกาย
- คนอ้วนจากระบบม้ามพร่อง ใช้เสริมม้าม บำรุงพลัง ร่วมกับการขับระบายน้ำและความชื้น
- คนอ้วนจากระบบหยางพร่อง (แขนขาเย็น) บวมช่วงล่าง ใช้การอุ่นบำรุงม้าม ไต สลายน้ำของเหลว
- คนอ้วนจากกระเพาะอาหารร้อนมีไฟมาก น้ำย่อยมากผิดปกติ ใช้การขับระบายความร้อนและไฟของกระเพาะอาหาร ร่วมกับยาช่วยย่อยสลาย
โดย : แพทย์จีน นพ.ภาสกิจ วัณนาวิบูล อุปนายกและเลขาธิการสมาคมแพทย์แผนจีนประเทศไทย (www.samluangclinic.com)
เมนูแนะนำอาหารลดความอ้วนในทัศนะแพทย์แผนจีนนั่นก็คือ โจ๊กโสมคน และ ชาใบบัว
เรื่องและสูตร : แพทย์จีน นพ.ภาสกิจ วัณนาวิบูล
ภาพประกอบจาก : Pinterest.com