กะทกรก ยานอนหลับตำรับพื้นบ้าน
กะทกรก มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Passiflora foetida L. ชื่อวงศ์ PASSIFLORACEAE เป็นวัชพืชที่ขึ้นอยู่ทั่วไป ผลสุกรสชาติออกเปรี้ยว หวานชื่นใจ เป็นผักพื้นบ้านของคนไทยทุกภาค ยอดอ่อนและผลอ่อนสามารถนำมาต้มหรือนึ่งรับประทานกับน้ำพริก นำมาแกง หรือผัดน้ำมัน ในบรรดาผักพื้นบ้าน ยอดกะทกรกมีเบต้าแคโรทีน สูงเป็นอันดับต้นๆ คือ มีมากถึง 8,498 ไมโครกรัม ต่อ 100 กรัม
แต่ผักชนิดนี้ไม่ควรนำมารับประทานสดๆ เพราะต้นสดมีสารจำพวกไซยาโนเจเนติกไกลโคไซด์ (Cyanogenetic glycoside) ซึ่งเป็นสารพิษทางอาหารที่ทำให้ตายได้ แต่พิษจะสลายตัวไปเมื่อถูกความร้อน
ข้อมูลจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ระบุว่า หมอยาเมืองเลย ใช้กะทกรกเป็นยาช่วยให้นอนหลับ คลายความวิตกกังวล บรรเทาอาการไมเกรน และไม่ให้ฝันร้าย ซึ่งเป็นสรรพคุณที่หมอยาในประเทศต่างๆ ในอาเซียนใช้เหมือนกัน ยกเว้นบรูไน ส่วนในเวียดนามมีผลิตภัณฑ์กะทกรกในรูปชาชง ยาน้ำเชื่อม วางขาย และหมอพื้นบ้านมีการจ่ายใบแห้งของกะทกรก 10-15 กรัม เพื่อให้ผู้ป่วยนำไปต้มกินเป็นยาสงบระงับ คลายความวิตกกังวล
ส่วนกะทกรกฝรั่ง หรือเสาวรส ซึ่งเป็นพืชในสกุลเดียวกัน ก็มีสรรพคุณคล้ายกัน โดยในสหรัฐอเมริกามีผลิตภัณฑ์ชาจากใบและดอกเสาวรสจำหน่ายเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อช่วยทำให้นอนหลับเช่นกัน นอกจากนี้ หมอยาพื้นบ้านไทยยังใช้กะทกรกเป็นยาบำรุงหัวใจ รากใช้ขับนิ่ว ขับปัสสาวะ ลดความดัน และยังเข้ายาประคบ ตำพอกรักษาแผลอีกด้วย
มีการศึกษาทางวิทยาศาสตร์บ่งชี้ว่า กะทกรกเป็นสมุนไพรที่เหมาะจะนำมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารสำหรับผู้สูงอายุ โดยมีการศึกษาในหนูพบว่า กะทกรกช่วยลดอาการความจำบกพร่อง และเพิ่มความหนาแน่นของเซลล์ประสาทในสมองส่วนฮิปโปแคมปัส ซึ่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลางที่พบค่อนข้างครอบคลุมอาการผิดปกติทางระบบประสาทที่พบมากในผู้สูงอายุ เช่น ลดอาการสมองขาดเลือด เพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของระบบประสาท และการตอบสนองต่อสิ่งเร้า ลดความเฉื่อย ต้านการซึมเศร้า เพิ่มประสิทธิภาพทางความคิด เพิ่มความจำ เป็นต้น
นอกจากนี้ ยังมีการวิจัยพบสาร phenols และ flavonoids ในปริมาณสูง ซึ่งมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ต้านความชรา ต้านมะเร็ง ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ โรคระบบภูมิคุ้มกัน โรคพาร์กินสัน โรคอัลไซเมอร์ เป็นต้น
ตำรับยากะทกรก
- ยาทำให้นอนหลับ ให้นำยอดอ่อนมานึ่ง รับประทานกับน้ำพริก นำใบหรือดอกมาต้มหรือชงน้ำดื่ม
- ยารักษาแผลทำให้แผล สิว ให้หายเร็ว นำทั้งต้น (ราก ลำต้น ใบ) ตำให้ละเอียด แล้วนำมาพอกแผลบริเวณที่มีอาการ วันละประมาณ 3 – 4 ครั้ง
บทความน่าสนใจ
สมุนไพร สำหรับผู้สูงอายุ แก้โรคลม อัมพาต
